Όταν κανείς λαμβάνει μία σοβαρή διάγνωση, μπορεί να κατακλύζεται από πλήθος συναισθημάτων. Μπορεί να αισθάνεται σοκαρισμένος, μουδιασμένος, απελπισμένος,  αβοήθητος και πολλά άλλα. Τα πολυάριθμα – γνώριμα ή μη – συναισθήματα που καλείται κανείς να διαχειριστεί συνοδεύονται συχνά από έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που πρέπει κανείς να κατανοήσει, ενώ ταυτόχρονα είναι σύνηθες να ζητείται από το άτομο να πάρει δύσκολες αποφάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ. σε σχέση με το είδος της θεραπείας).

Ένα ζήτημα το οποίο πολλοί καλούνται σύντομα να αντιμετωπίσουν αφορά στο αν, πού, πότε και με ποιον τρόπο θα μιλήσουν στα παιδιά για τη συγκεκριμένη διάγνωση. Σίγουρα δεν πρόκειται για μία εύκολη κατάσταση καθώς συχνά οι γονείς δυσκολεύονται να βρουν τα κατάλληλα λόγια, φοβούνται μήπως τραυματίσουν περισσότερο το παιδί ενώ συχνά φοβούνται πως δεν θα είναι οι ίδιοι ικανοί να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα μπροστά στα μεγάλα, λαμπερά μάτια των παιδιών
  • Πρέπει να ανακοινώσω τη διάγνωση;

Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερα από όσα πιστεύουν οι ενήλικες – ιδιαίτερα όταν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στο σπίτι. Συνήθως αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά ή ότι κάτι είναι διαφορετικό. Το να τα αφήνουμε στην άγνοια μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον αισθήματα φόβου, ανησυχίας, ανασφάλειας ή αβοηθησίας. Από την άλλη πλευρά, το να μιλήσουμε ανοιχτά και με ειλικρίνεια για αυτό που συμβαίνει, βοηθά το παιδί όχι μόνο να κατανοήσει την κατάσταση αλλά και να αισθανθεί ότι έχει ενεργό ρόλο στην οικογένεια ενώ ταυτόχρονα ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης προς το γονέα.
  • Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή;

Δεν υπάρχει σωστή και λάθος στιγμή. Προσπαθήστε να μιλήσετε στα παιδιά μόλις αισθανθείτε ικανός/-η να το κάνετε. Προσπαθήστε ωστόσο να μην κρατήσετε τη διάγνωση μυστική για πολύ καιρό καθώς όπως προαναφέρθηκε τα παιδιά διαισθάνονται την αλλαγή πολύ ευκολότερα απ’ όσο πιστεύουμε.
  • Ποιος είναι ο καταλληλότερος να αναλάβει το ρόλο του αγγελιοφόρου;

Συχνά οι γονείς ζητούν από τους ειδικούς (γιατρούς, ψυχολόγους, δασκάλους) να ανακοινώσουν τα δυσάρεστα νέα στα παιδιά. Παρόλα αυτά, ο καταλληλότερος για το ρόλο αυτό είναι ένας άνθρωπος από το κοντινό περιβάλλον του παιδιού, με τον οποίο το παιδί διατηρεί μια στενή σχέση εμπιστοσύνης. Εάν αισθάνεστε ότι χρειάζεστε βοήθεια για να το κάνετε, τότε μπορείτε πρώτα να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό προκειμένου να συζητήσετε τα λόγια τα οποία θα χρησιμοποιήσετε. Επίσης μη φοβηθείτε να υπάρχει ένα δεύτερο άτομο στο χώρο εάν αυτό σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα.
  • Πού πρέπει να γίνει η ανακοίνωση;

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βρίσκεστε σε έναν ήσυχο χώρο όπου οι περισπασμοί θα είναι όσο το δυνατό λιγότεροι. Εάν είναι εφικτό θα βοηθήσει η ανακοίνωση να γίνει σε έναν οικείο χώρο για το παιδί. Επιπλέον, είναι καλό να καθίσετε κοντά στο παιδί και να διατηρείτε τη βλεμματική επαφή με το παιδί.
  • Πώς θα το πω;

Αρχικά προσπαθήστε να μάθετε τι γνωρίζει ή τι υποθέσεις κάνει το παιδί για την κατάσταση. Προειδοποιήστε το παιδί για το ότι δεν πρόκειται να κάνετε μια ευχάριστη συζήτηση. Φροντίστε να επιλέξετε απλές, σαφείς και κατανοητές (για την ηλικία του παιδιού) λέξεις. Εξηγήστε στο παιδί ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για αυτό που συνέβη. Επιπλέον, είναι σημαντικό να παραθέσετε πληροφορίες σε σχέση με το τι θα συμβεί από δω και στο εξής (για παράδειγμα αν θα έχετε συχνές νοσηλείες ή αν θα αλλάξει η εμφάνισή σας λόγω των θεραπειών).

Αφού παρέχετε όλες τις σημαντικές πληροφορίες, φροντίστε να ελέγξετε τι κατάλαβε το παιδί και να διορθώσετε πιθανές παρερμηνείες. Φροντίστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις των παιδιών με ειλικρίνεια. Εάν κάτι δεν το γνωρίζετε, παραδεχτείτε πως δεν το γνωρίζετε αλλά θα ενημερώσετε το παιδί άμεσα μόλις το μάθετε. Ενισχύστε την έκφραση συναισθημάτων και παρέχετε τη διαβεβαίωση ότι δεν άλλαξε κάτι σε σχέση με τα δικά σας συναισθήματα προς το ίδιο το παιδί.
  • Και αν αρχίσω να κλαίω;

Το να δείξετε τα συναισθήματά σας δεν είναι κακό. Μπορείτε να εξηγήσετε ότι είστε κι εσείς στενοχωρημένος/-η με αυτό που συνέβη και αυτός είναι ο λόγος που κλαίτε. Άλλωστε το να αποκρύπτετε τα συναισθήματά σας δεν ενδείκνυται καθώς μπερδεύει τα παιδιά και ίσως παρακωλύει την έκφραση των δικών τους συναισθημάτων.
  • Και αν το παιδί δεν ανταποκριθεί στη συζήτηση;

Μην εκπλαγείτε εάν το παιδί σταματήσει να ανταποκρίνεται στη συζήτηση και αρχίσει να κάνει κάτι άλλο (π.χ. αν αρχίσει να παίζει με τα αυτοκινητάκια του). Ιδιαίτερα τα μικρότερα παιδιά συχνά φαίνονται να μην αντιλαμβάνονται αυτό που συμβαίνει. Είναι σημαντικό να τους δώσετε το χώρο και το χρόνο να επεξεργαστούν τις πληροφορίες και να μην τα πιέσετε να δεχτούν όλο τον όγκο πληροφοριών τη στιγμή που εσείς διαλέγετε. 

Αδιαμφισβήτητα η ανακοίνωση μιας διάγνωσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Παρόλα αυτά, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, το να εξηγήσετε στα παιδιά με ειλικρίνεια και σαφήνεια αυτό που συμβαίνει θα σας ανταμείψει καθώς πέρα από την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης ενισχύει και την ίδια τη σχέση παιδιού –  γονέα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Baile, W. F., Buckman, R., Lenzi, R., Glober, G., Beale, E. A., & Kudelka, A. P. (2000). SPIKES—a six-step protocol for delivering bad news: application to the patient with cancer. The oncologist, 5(4), 302-311.

Fallowfield, L., & Jenkins, V. (2004). Communicating sad, bad, and difficult news in medicine. The Lancet, 363(9405), 312-319.

Levetown, M. (2008). Communicating with children and families: from everyday interactions to skill in conveying distressing information. Pediatrics, 121(5), e1441-e1460.

Γκουράνη Κατερίνα
Ψυχολόγος
MSc Ψυχολογίας Υγείας