Διατροφή και φαρμακευτική αγωγή: Αλληλεπιδράσεις τροφών και φαρμακευτικών ουσιών

Οι περισσότεροι από εμάς όταν τρώμε σπανίως μπαίνουμε στη διαδικασία να σκεφτούμε ότι όλα τα τρόφιμα αποτελούνται από χημικές ενώσεις που τις έχουμε ακουστά σαν ουσίες  ή θρεπτικά συστατικά.

Οι χημικές ενώσεις των τροφών διασπώνται από το πεπτικό σύστημα στα δομικά υλικά τους. Τα υλικά αυτά (βιταμίνες κτλ) πρόκειται να εισέλθουν στον ανθρώπινο μεταβολισμό (κύτταρα). Το ίδιο συμβαίνει και όταν παίρνουμε φάρμακα. Τα φάρμακα έχουν και αυτά χημικές ενώσεις που με τη σειρά τους εισέρχονται στα κύτταρα μας. Είναι πιθανό λοιπόν όταν κάποιος λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή (αντιβίωση, αντιπυρετικά κτλ) να δημιουργήσει χημική αντίδραση (αλληλεπίδραση) ανάμεσα στις ουσίες του φαρμάκου και τις ουσίες των τροφών.

Κάποιες φορές η αντίδραση-αλληλεπίδραση αυτή είναι επιθυμητή και κάποιες άλλες όχι. Οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής μπορεί να μειώσουν ή να ενισχύσουν τη δράση του φαρμάκων, να δημιουργήσουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά (ειδικά όταν πρόκειται για χρόνια λήψη κάποιου φαρμάκου) ή να προκαλέσουν ανεπιθύμητες παρενέργειες (διάρροια, εμετός κτλ).

Ορισμένες ομάδες πληθυσμού όπως οι ηλικιωμένοι, οι έγκυες και τα παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο από τις αλληλεπιδράσεις των τροφών και των φαρμάκων. Γι αυτό και όταν πρόκειται να λάβουν φαρμακευτική αγωγή καλό είναι να:

Α) συμβουλεύονται και να ρωτάνε τον γιατρό τους σχετικά με το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να τρώνε όταν παίρνουν κάποιο φάρμακο

Β) συμβουλεύονται και να ρωτάνε το φαρμακοποιό σχετικά με τη δοσολογία του φαρμάκου και πως θα το λαμβάνουν σε σχέση με τα γεύματα (πχ νηστικοί ή μετά από γεύμα)

Γ) διαβάζουν τις οδηγίες-πληροφορίες  που υπάρχουν στο κουτί του φαρμάκου για πιθανές παρενέργειες ή αντενδείξεις

Δ) να διαβάζουν τις ετικέτες  και τα συστατικά των τροφίμων που καταναλώνουν για να δουν αν κάποιο από αυτά αλληλεπιδρά με τα φάρμακά τους

Ε) αν λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής να ρωτάνε το γιατρό σχετικά με το αν επιτρέπεται να τα καταναλώνουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους

Ζ) ζητάνε από το διαιτολόγο τους να τους οργανώσει το διαιτολόγιο, ειδικά στην περίπτωση που ένα φάρμακο λαμβάνεται για πολύ καιρό ή δημιουργεί ελλείψεις θρεπτικών συστατικών (πχ κορτιζόνη και ασβέστιο).

Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο αλληλεπίδραση μπορούμε να καταλάβουμε πρόκειται για μια “αμφίδρομη” δράση. Ακριβώς όπως μια θρεπτική ουσία μπορεί να επηρεάσει την αξιοποίηση του φαρμάκου από τον οργανισμό έτσι και το φάρμακο με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει την αξιοποίηση της θρεπτικής ουσίας. Για παράδειγμα τα αντιβιοτικά  καταστρέφουν την εντερική χλωρίδα που συνθέτει βιταμίνη Κ και άρα μπορεί να δημιουργήσουν ανεπάρκεια βιταμίνης Κ στον οργανισμό.


Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι αλληλεπιδράσεις που έχουν ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες στις βιταμίνες:

ΦΑΡΜΑΚΟ	ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ	ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
Αντιεπιληπτικά	Βιταμίνη D Φυλλικό οξύ	Πιθανή μείωση των επιπέδων βιταμίνης D Μειωμένα επιπέδα αντιεπιληπτικών
Αντισυλληπτικά	Φυλλικό οξύ Βιταμίνη Β6 Βιταμίνη Β12 Βιταμίνη C Βιταμίνη Α	Μειωμένα επίπεδα φυλλικού οξέος (μειωμένη απορρόφηση του φυλλικού οξέος) Mειωμένα επίπεδα Β6 Πιθανή μείωση των επιπέδων της βιταμίνης Β12 στο πλάσμα Χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης C στο πλάσμα Αυξημένα επίπεδα βιταμίνης Α στο πλάσμα
Αντιπηκτικά	Βιταμίνη Κ Βιταμίνη Ε	Χαμηλή δράση αντιπηκτικών ( ανταγωνιστική δράση- χρήση ως αντίδοτο) Πιθανή ενίσχυση της αντιπηκτικής δράσης
Μεθοτρεξατη	Φυλλικό οξύ	Χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος

Τέλος ο ακόλουθος πίνακας περιλαμβάνει ορισμένα φάρμακα ή ουσίες φαρμάκων των οποίων η απορρόφηση επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την κατανάλωση τροφής

ΤΡΟΦΕΣ	ΦΑΡΜΑΚΑ	ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ	ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Γαλακτοκομικά προϊόντα ή ενισχυμένα με ασβέστιο προϊόντα	Αντιβιοτικά: Σιπροφλοξασίνη Δοξοκυκλίνη Μινοκυκλίνη Τετρακυλίνη	Το ασβέστιο των τροφών μειώνει την απορρόφηση των αντιβιοτικών στο στομάχι	Η λοίμωξη δεν βελτιώνεται ή χρειάζεται περισσότερος καιρός για να υπάρξει βελτίωση
Σόγια και καρύδια Το αλεύρι σόγιας τα συναντάμε σε αρκετά παιδικά γάλατα Η σόγια συναντάται και σε συμπληρώματα διατροφής ως συστατικό της κάψουλας	Λεβοθυροξίνη	Η σόγια αυξάνει την απέκκριση της θυροξίνης μέσω της γαστρεντερικής οδού. Χρειάζεται προσοχή σε άτομα με θυρεοειδή.	Μειωμένη επίδραση της λεβοθυροξίνης ή χαμηλά επίπεδα λειτουργίας θυρεοειδούς
Καφεΐνη που εκτός από τον καφέ βρίσκεται σε: Αναψυκτικά Τσάι Σοκολάτα Ενεργειακά ποτά	Μερικά βρογχοδιασταλτικά Αλβουτερόλη Θεοφυλλίνη Μερικά αντιβιοτικά Σιπροφλοξασίνη	Η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει τις παρενέργειες των βρογχοδιασταλτικών όπως πχ ταχυκαρδία. Η σιπροφλοξασίνη επιβραδύνει τον μεταβολισμό της καφεΐνης στο συκώτι και οδηγεί σε αυξημένη επίδραση της καφεΐνης στο σώμα	Ευερεθιστότητα Νευρικότητα Γρήγορος καρδιακός ρυθμός Υψηλή πίεση
Χυμός γκρέιπφρουτ	Φεξοφεναδίνη (από αντί- αλλεργιογόνο φάρμακο) Αμλοδιπίνη Λεβοθυροξίνη Καρβαμαζεπίνη Στατίνες (ατορβαστατίνη, λοβαστατίνη,σιμβαστατίνη) Αμφεταμίνες	Ο χυμός γκρέιπφρουτ μπλοκάρει την απορρόφηση της φεξοφεναδίνης στο στομάχι και ο χυμός γκρέιπφρουτ επιβραδύνει την διάλυση των φαρμάκων αυτών στο συκώτι οδηγώντας σε μεγαλύτερη επίδραση του φαρμάκου και αύξηση των παρενεργειών του. Όξινοι χυμοί όπως το γκρέιπφρουτ μειώνουν την απορρόφηση αμφεταμινών στο λεπτό έντερο	Μειωμένη δράση Αμφεταμίνης (Περισσότερα συμπτώματα αλλεργίας) Αυξημένα επίπεδα καρβαμαζεπίνης οδηγούν σε υπνηλία- κεφαλαλγία, ζαλάδα Αυξημένες παρενέργειες αμλοδιπίνης όπως αυξημένος και ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός Αυξημένη τοξικότητα στατίνης περιλαμβάνει πρήξιμο μυών και σκούρα-καφέ ούρα Μειωμένη δράση του φαρμάκου από τον Αderall
Τυραμίνη, που περιέχεται σε: Τυριά ωρίμανσης Σαλάμι Λουκάνικα Πεπερόνι Αβοκάντο, σύκα, αποξηραμένα φρούτα (δαμάσκηνα, σταφίδες) Ξινολάχανο Σάλτσα σόγιας	Αναστολείς Μονοαμινοξειδάσης Αναστολείς ΜΑΟLS Φαινελζίνη Τρανιλκυπρομίνη Σελεγιλίνη Ρασαγιλίνη Λινεζόλιντ Ισονιαζίδη (Φαρμακευτική αγωγή για φυματίωση)	Η Τυραμίνη αυξάνει την απελευθέρωση των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που αυξάνουν την αρτηριακή πίεση.	Αιφνίδια επικίνδυνη αύξηση της πίεσης του αίματος
Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ Λαχανικά βρυξελλών Μπρόκολο Λάχανο Σπανάκι Χυμός κράνμπερι	Βαρφαρίνη	Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ αντισταθμίζουν τα αποτελέσματα που έχει η βαρφαρίνη στην πήξη, καθιστώντας την και είναι λιγότερο αποτελεσματική.	Πιθανότητα για αυξημένη πήξη Οίδημα σε χέρι ή πόδι (από θρόμβο αίματος
Φαγητό	Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDS) Ιβουπροφαίνη Ασπιρίνη	Τα Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες στο στομάχι. Η ταυτόχρονη λήψη τροφής μπορεί να βοηθήσει στην προστασία του στομάχου	Ανακούφιση στομάχου

πηγή: www.diatrofi.gr